Dr.Rana Babaç Çelebi'nin, Japon ソトコト (Sotokoto) Dergisi için Verdiği Parfüm Röportajı (Tam Metin)

Sizi tanıyabilir miyiz?

Tıbbi aromatik bitki yetiştiricisiyim, klinik aromaterapistim ve tıp tarihi doktoruyum. Uzun yıllardır, tarihî tıp metinlerindeki koku referansları ve formüller üzerine çalışıyorum. Araştırmalarım süresince parfümün yalnızca estetik olarak kullanılan hoş bir koku değil; tarih, şifa, hafıza ve estetikle iç içe geçmiş bir bütün olduğunu gördüm.

Ben de güzel kokularla örülü bu büyük evrende, kadim tıp sistemlerinden modern parfümeriye uzanan özel bir alan seçtim. Bu çerçevede öğretmeye, yazmaya ve üretmeye devam ediyor; geçmişin bilgeliğini bugünün duyularıyla buluşturmaya çalışıyorum.

Size nasıl hitap edelim? Parfümör, koku uzmanı, parfüm tasarımcısı?

Uzmanlık alanı parfüm olan bir tıp tarihçisiyim; aynı zamanda tıbbi aromatik bitki yetiştiricisi ve üçüncü jenerasyon bir Anadolu halk hekimi torunu olarak hem aile reçetelerini hem de kadim reçeteleri günümüze keyifli ve güzel kokulu parfümler, şuruplar ve mayalar olarak taşıyan bir formülatörüm.

Kokularla hem akademik hem de yaratıcı düzeyde çalışıyorum. Bir yandan antik reçeteleri araştırıyor, diğer yandan bu kadim bilgileri modern formüllerle yeniden hayata geçiriyorum. Amacım, her kokunun sadece güzel değil; aynı zamanda çok katmanlı, duygusal ve tarihsel bir deneyime dönüşmesini sağlamak.

Parfüm tasarımı yapıyor musunuz?

Evet. Özellikle eski parfüm formüllerini çözümleyerek, bugünün doğal ve erişilebilir ham maddeleriyle yeniden hayata döndürmeye çalışıyorum. Hazırladığım formüller çoğu zaman — tıpkı eski tıp metinlerinde olduğu gibi — “yenilebilir parfümler”. Koku ile şifa arasında bir köprü kuran bu deneyimler, yalnızca estetik değil; aynı zamanda duyusal, kültürel ve tarihsel bir derinlik de taşıyor. Her bir formül, geçmişle bugün arasında hem tat hem de koku üzerinden uzanan bir anlatıya dönüşüyor.

Parfümeriden parfüm alır mısınız?

Evet, sevdiğim bazı klasikler var. Örneğin Givenchy Amarige ve Issey Miyake L’Eau d’Issey Pure. Ancak bu parfümleri doğrudan tenime değil; saçlarıma, giysilerime ya da aksesuarlarıma uygulamayı tercih ediyorum.

Bu tercihim hem içerdiği bazı kimyasal bileşiklere dair endişelerimden (bilinmezlerden) kaynaklanıyor, hem de parfümün şişedeki karakterini daha net sergilemesini ve kalıcılığının artmasını sağlıyor.

Tenime temas ettirerek kullandığım formülasyonlar ise genellikle doğal içeriklere sahip, %100 saf ve doğal uçucu yağ bazlı - çoğunlukla kendim için hazıladığım - kokular oluyor.

Günümüzdeki koku trendleri neler?

Parfüm endüstrisinde trendler dalga dalga gelir. Bir dönem vanilya tutkusu, yakın dönemde ise “gurme parfümler”… Şu sıralar, katmanlı parfüm kullanımı, cinsiyetsiz kokular ve meyvemsi notalar öne çıkıyor. En son katıldığım fuarlarda vişne notasının yükselişte olduğunu gözlemledim. Bugünlerde parfüm, yalnızca başkaları için değil, kişinin kendisi için taşıdığı bir kimlik ifadesine dönüşmüş durumda. Katmanlı parfümlerle özgün koku imzaları yaratmak, ruh hâline göre koku seçmek ve bireysel deneyimi öne çıkarmak giderek yaygınlaşıyor. Tüm bunlara ek olarak, sürdürülebilirlik de artık önemli bir kriter: doğal içeriklere yönelim, yeniden doldurulabilir ambalajlar ve çevre dostu üretim modelleri, parfümün geleceğini belirleyen temel yaklaşımlar arasında.

Katmanlı parfüm tam olarak ne demek?

Parfümü tek bir ürün değil, birden fazla koku ürününü bir araya getirerek deneyimlemek demek. Örneğin, vücut spreyi, parfüm ve saç spreyi gibi farklı ürünleri aynı koku ailesinden seçerek gün boyu süren, çok katmanlı bir etki yaratabilirsiniz. Ya da farklı parfümleri üst üste sıkarak, tamamen size ait bir kombinasyonla özgün bir koku imzası oluşturabilirsiniz. Bu yaklaşım hem yaratıcı hem de duyusal olarak zenginleştirici bir deneyim sunar.  Yeni nesil tüketici bunu oyun gibi görüyor: Deneyimliyor, karıştırıyor, kendi imzasını yaratıyor.

Bu trendi takip eden markalar var mı?

Evet, örneğin The Heart Company “iyi hisler” üzerine kurulu bir parfüm serisi çıkardı: Love, Kindness, Good Vibes, Positivity gibi isimlerle… Hepsi %100 vegan, paraben ve ftalat içermiyor. Katmanlanabilir ve gün içinde tekrar tekrar uygulanabilir özellikte.

Bir diğer örnek ise Scentbird. Kendi katmanlı parfüm kombinasyonlarını öneriyor: Mesela DKNY Be Delicious ile Michael Kors Glam Jasmine’i birlikte kullanmak gibi. Narenciye ve çiçekler bir araya geldiğinde ortaya bambaşka bir kişisel ifade çıkıyor.

Türkiye’den bir örnek: Parfümane’nin “Touch Collection”’ı... Parfümane’nin Touch Collection’ı, tek nota etrafında tasarlanmış ve her biri güçlü bir kimliğe sahip 24 farklı kokudan oluşan bir seri. Örneğin gül, vanilya, deri, lavanta, bergamot gibi net notalara sahip bu parfümler hem kendi başlarına kullanılabiliyor hem de diğer Touch kokularla katmanlanarak kişiye özgü koku hikâyeleri yaratılabiliyor. Bu sayede kullanıcı, istediği duyguya ya da duruma göre farklı karışımlar deneyerek benzersiz bir koku imzasına ulaşabiliyor.

Cinsiyetsiz parfüm kafa karıştırmaz mı?

Koku zaten insan hayatına giriş biçimi itibariyle cinsiyetsizdir, dolayısıyla parfümeride de cinsiyet ayrımı doğal bir gerçeklik değil, kültürel ve ticari bir inşadır. 20. yüzyılın başında markalar tarafından satış stratejisi olarak kurgulanmıştır.

Dolayısıyla cinsiyetsiz parfümler kafa karıştırmadığı gibi -  tam aksine - birçok kişi için özgürleştirici  bir etkide de... Parfümler artık “kadın” ya da “erkek” değil, “ben” kokusu olarak tasarlanıyor. Bu yaklaşım, kimliğe değil, duyguya, kişisel deneyime odaklanıyor. Bu da parfümü bir çekicilik aracından çok, bir varoluş biçimi haline getiriyor.

Son olarak, tüketici alışkanlıklarında nasıl bir değişim gözlemliyorsunuz?

Eskiden parfüm, başkaları için kullanılırdı - başkalarının üzerine hoş kokularla iyi bir izlenim yaratmak, başkalarının gözünde kendini bir yere oturtmak... Bugün parfümü daha çok kendimiz için sürüyoruz. Koku artık sadece estetik değil, bir tür ruh hâli düzenleyici. Günlük ritüellerin, iyi hissetme hâlinin ayrılmaz bir parçası. Önümüzdeki yıllarda da bu farkındalıkla, iyi olma haline yönelik daha bütünsel bir yaklaşım içerisinde parfümlerin da fonksiyonel ürünler olarak yerlerini daha da sağlamlaştıracağını düşünüyorum.