Yale Üniversitesi'nden Harika Bir Sergi "Kalemle Öğretilen: İslam Yazma Eserler Dünyası"

Yale - Doktora sürecim boyunca beni en çok üzen - ve açıkçası zaman zaman öfkelendiren - maalesef pek çok alanda en az ikiye bölünmüş ülkemizde şahit olduğum “bilimsel yobazlık” oldu.

Binlerce yıllık bilgiyi tercümeler yoluyla geleceğe taşıyan, çok yönlü eğitim almış, döneminin tüm birikimini özümsemiş ve üzerine koyarak bilim tarihinin çarkını döndürmüş alimlerin; yalnızca içerikleriyle değil, estetik nitelikleriyle de sanat eseri olan yazmaları; ne yazık ki bazı “eğitimli” çevrelerde ya "karanlık ve cehalet ile özdeşleşen bir dönem" yaftası altında hiç bilinmiyor ve peşin bir red ile bilinmek istenmiyor ya da din ya da dil bariyerine takılarak küçümseniyor, hatta açıkça aşağılanıyordu…

Bunu yapanlar çoğu zaman prestijli okullarda eğitim almış, zeki insanlar olsa da ne yazık ki bu konuda sergiledikleri yaklaşım, bilime geleneğine yakışmayan bir “karanlık” ve “önyargı” ile malul. İşin trajikomik yanı ise şu: bu insanlar hayran oldukları ülke ve okullarda, bu yazma eserlerin 19. yüzyıldan bu yana titizlikle çalışıldığından bihaberlerdi.

Yazma eserlerin korunması, çevrilmesi ve bu eserlerden günümüz için anlamlı bilgilerin özütlenmesi söz konusu olduğunda, Alman ve İngiliz akademisiyle yarışabilecek gerçekten çok az kurum olmakla beraber bunlardan biri de çok geniş bir yazma eserler koleksiyonuna ev sahipliği yapan Yale Üniversitesi’nin efsanevi yazma eserler kütüphanesi Beinecke. Bu kütüphane şu sıralarda, “Taught by the Pen: The World of Islamic Manuscripts / Kalemle Öğretilen: İslam Yazma Eserler Dünyası” adlı nefis bir sergiye ev sahipliği yapıyor.

Sergi, 9. yüzyıldan 19. yüzyıla uzanan 150 mücevher niteliğinde eseriyle; İslam medeniyetinin kapsadığı topluluklarda fikirlerin estetikle nasıl harmanlanıp aktarıldığını ve yayıldığını gözler önüne seriyor. Ziyaretçiler, göz alıcı şekilde tezhiplenmiş destan ve tarih kitaplarından, zarif hat sanatı albümlerine, incelikle resmedilmiş ve (kim bilir hangi savaş ve salgınlarda) defalarca okunmuş dua kitaplarından sevgiyle saklanan şiir derlemelerine, ayrıntılı haritalara ve farklı bilim alanlarında kaleme alınmış eserlere kadar birçok farklı türde yazma eseri keşfetme fırsatı buluyor.

Mürekkebin, fikrin ve tarihin bir arada dans ettiği bu eserler; yalnızca kaleme alındıkları dönemin değil, insanlık tarihinin ortak mirasının en zarif taşıyıcıları.

Sergi 10 Ağustos 2025’e kadar ziyaret edilebilecek