Modern Tıp Tarihinde Koruyucu Sağlık Hizmetleri Yaklaşımı
Hekimlik; insan var olduğundan beri var olmuş, zaman içerisinde insanın ihtiyacı ve devamlı değişen hayat tarzı ile paralel çeşitli dönüşümler yaşamış kutsal bir meslektir.
Tarihin son bir kaç yüzyılına baktığımız zaman; 19’uncu yüzyılın başlarından 1950’li yıllara kadar gelişen hijyen ve sanitasyon uygulamalarının, antibiyotik ve diğer bilimsel kanıta dayalı modern ilaçların yaygınlaşmalarının bir sonucu olarak, insanoğlunun gelişimini yüzyıllarca etkilemiş bulaşıcı hastalıkların kırılmaya başladığını görürüz.
Ve yine aynı süreçte, bulaşıcı hastalıkların önemli ölçüde azalması ve insan ömrünün uzamasıyla birlikte; bulaşıcı olmayan, kronik ve dejeneratif hastalıklar ön plana çıktığı gözümüze çarpar.
Bu rahatsızlıkların; aşı ile önlenememesi, bulaşıcı hastalıkların aksine birden çok faktörün etkisi ile meydana gelmesi, kesin tedavilerinin olmayışı ve prensip olarak erken yaşlardan itibaren dikkat edilmesi gereken çeşitli faktörlerle önlenebileceklerinin düşünülmesi, özellikle son 10 senede “koruyucu sağlık hizmetleri” yaklaşımını ön plana çıkarmıştır .
Bugün Dünya Sağlık Örgütü Anayasası; sağlığı, yalnızca hastalık ya da sakatlıkların olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlamaktadır. Bir bireyin ya da toplumun sağlık düzeyini belirleyen etmenleri, sosyokültürel ve çevreden bağımsız olarak ele almanın mümkün olmayacağının altını çizer aynı metin.
Bu anlamda "koruyucu sağlık hizmetleri"; toplumun hastalık ve sağlık konularında bilinçlendirilmesi, doğru beslenme ve hayat tarzı tercihleri ile hastalıkların önlenmesi, hijyen, bulaşıcı hastalıklarla savaş gibi konuları içeren; tedaviden önce hastalıkları önlemek üzere hareket eden, insanı bütünsel bir yaklaşımla ele alan sağlık hizmetlerinin bütünüdür.
"Koruyucu sağlık hizmetleri" yaklaşımı, klinik hizmetlere ihtiyacı azaltacak şekilde, daha risk düzeyindeyken hastalıkların önlenmesi konusunda yapılması gereken her tür çalışmayı içerir.
Koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında, bireyin ve toplumun sağlığının koruma adına çevresel faktörlerin iyileştirilmesi çalışmaları da yer alır. Hava kirliliğini önlemek için bir çaba göstermeden, solunum yolu hastalıkları ile savaşamazsınız. Şekerin vücuda verdiği zararı konuşmadan, şeker hastalığı ile mücadele edemezsiniz.
Günümüzün konvansiyonel sağlık eğitimi, hekimlerin mevcut çalışma koşulları ve sağlık konusunda farklı bireysel yaklaşımlar, sektörü "koruyucu sağlık hizmetleri" yaklaşımından uzaklaştırarak, tedavi edici/klinik sağlık uygulamaları odaklı çalışmaları teşvik etmektedir.
Bu durum, "koruyucu sağlık hizmetleri" yaklaşımını elki de en çok benimsemesi ve geliştirmesi gereken aile hekimleri için de geçerlidir. Koruyucu sağlık hizmetleri çerçevesinde birinci basamak sağlık hizmetlerini öncelikleri arasında tutması gereken aile hekimlikleri, seneler içerisinde daha çok poliklinik gibi çalışan, reçete yazan ve rapor veren kurumlar haline gelmişlerdir.
"Koruyucu sağlık hizmetleri" konusuna artan kamuoyu ilgisi ile beraber; umarız ki tüm hekimlerimiz ve sağlık çalışanları, büyük bir özveriyle yerine getirdikleri kutsal meslekleri kapsamında, önleyici uygulamalar konusunda da toplumu bilinçlendirme adına etki alanlarını genişletirler.
Sağlığın kıymetini, her zaman onu kaybetmeden anlamamız ve bilmemiz dileğiyle...
REFERANSLAR
Akdur, R., Piyal,B., Çalışkan, D. & Ocaktan, M.E. (2011) "Halk Sağlığı" Ankara: Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları.
"Constitution of the World Health Organization" (2006) World Health Organization. Retrieved on 3.9.2018: https://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf
Öztek, Z., Üner, S. & Eren, N. (2012) "Halk Sağlığı Kavramı ve Gelişmesi" Halk Sağlığı Temel Bilgiler. 2. Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. s. 2-21.
Pineberg, H. (2013) The Paradox of Disease Prevention/Celebrated in Principle, Resisted in Practise. JAMA. 310(1): p. 85-90.
"Toplum Sağlığı Merkezleri ve Bağlı Birimler Yönetmeliği" T.C. Resmi Gazete. 29258, 5.2.2015
Velicangil, S. (1980) Hekimler, Sanayi (İş) Hekimleri, Dişhekimleri, Eczacılar ve Sağlık (Çevre) Mühendisleri için Koruyucu ve Sosyal Tıp. İstanbul: Filiz Kitabevi.