Etiketler Gıdanın Gerçek Maliyetini Gösterseydi?
“Ekonomik gerileme dönemleri dışında duyulmamış, şaşırtıcı bir şekilde Amerika'da gıda fiyatları dokuz ay boyunca düzenli olarak düştü. 1960'tan beri yaşanan en uzun gıda deflasyonu dönemi yaşandı." Bloomberg
Gıda fiyatları daha önce hiç bu kadar düşük olmamıştı fakat gıda fiyatı ve gıda maliyeti aynı şey demek değil.
Düşük fiyatlar - sadece bugün değil geçtiğimiz yıllarda da - gıdanın, çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkisinin gerçek maliyeti hakkında kafamızı hep karıştırdı.
Fiyat etiketlerine yansımayan görünmez maliyetler arasında; fosil yakıt tüketimi, hava ve su kirliliği, toprağın her geçen gün ölmesi ve düşük işçilik ücretleri gibi negatif bir takım harici etken kaynaklı kalemler sayılabilir.
Bahsi geçen ve geçmeyen büyük ölçekli negatif harici etkenlerin hayatlarımız üzerindeki etkisini insanların anlayabileceği bir boyuta çekmedikçe, günlük market alışverişi yapan bireylerin sistemsel sıkıntılara karşı harekete geçmesi için yapılan herşey büyük kaybeden bir çaba haline geliyor.
Mesela bir kutu mısır gevreğini alın: Bu ürünün hammaddesi olan mısır muhtemelen yeraltı sularına karışacak ve tarlada çalışan işçilerin sağlığına zararlı bir pestisid ile spreylendi, monokültür bir ortamda yetiştirildi. Petrol bazlı gübreler kullanılarak verimi arttırıldı. Ve tüm bunlara üretimi arttırmak için sunulan yüksek devlet teşvikleri de eklenince kağıt üzerinde maliyetler iyice düştü. Kısacası bugünlerde Amerika'da fiyatlar düşük çünkü tarımda verimler çok yüksek!
Peki insanoğlunun bitmek tükenmek bilmeyen verim tutkusunun ekosistem üzerinden yine bizlere olan maliyeti nedir?
Fosil yakıta dayalı ulaşım ve üretimin metodlarının, küresel ısınma cinsinden toplam maliyeti? Pestisid kalıntıları içeren suyun iyileştirilmesi için harcanması gereken toplam arıtma maliyeti? Peki besin değeri düşük ve kalorisi yüksek suni gıdaları, gerçek gıdalardan olabildiğince ucuz yapmanın toplam insan sağlığına maliyeti?
Mevcut sistem içinde herhangi bir gıda maddesini satın aldığımızda dünya üzerinde bıraktığımız etkiyi nasıl son tüketiciye anlatabiliriz?
Eğer bunu gıda etiketleri üzerinden her gün alışveriş yapan tüketicinin kolaylıkla anlayabileceği şekilde yapabilseydik muhtemelen fişlerimiz ve ürünlerimiz şöyle görünürdü...
ACME ENDÜSTRİSİ MISIR GEVREĞİ FİŞİ
Acme Endüstrisi Mısır Gevreği— $5.29 Monokültür Nitrojen Kaybı Maliyeti (her 1 ton toprak)* — $0.63 Mısır Sübvansiyon Geri Ödemesi (25% COGS)** — $0.13 Pestisid Zararı İçin Ödenen Prim (Her bir ABD vatandaşı için / 1,000)*** — $0.66 GMO Mısır Lisans Ücreti # 1ZX78211A (Sabit) — $2.25 TOPLAM FİYAT — $8.96
COLA BESİN DEĞERİ ETİKETİ
Servis: 1 Kutu
Kalori — 140 Toplam Yağ— 0g — 0% Tuz — 45mg — 2% Toplam Karbonhidrat — 39g — 13% Şekerler — 39g Protein — 0g
Yıllık Kilo Kazanımı** — 0.25 lb Tip II Diyabet Risk Artışı *** — 26% Kalp Krizi Risk Faktörü Artışı **** — 20% Gut Risk Faktörü Artışı***** — 75%
Biz insanlar kısa dönem etkiye, uzun dönem etkiden daha çok önem verecek şekilde programlanmışız. Sigara içtiğimiz zaman bir gün akciğer kanseri olabileceğimizi düşünmüyoruz, aldığımız keyife odaklanıyoruz. Koltukta oturup televizyon seyrederken izlediğimiz programa kendimizi kaptırıyor, kilo alıyor olduğumuzu aklımızın ucundan dahi geçirmiyoruz.
Konu gıda olunca da tutumumuz farklı olmuyor.
Gıda ile o kadar iç içeyiz ki, hiç durup yaptığımız satınalma veya genel tüketim alışkanlıklarımız ile ilişkili daha ciddi konuları düşünmüyoruz.
Bu anlamda insanlar gün geçtikçe tükettikleri gıda konusunda daha bilinçli hale gelseler de hala her bir gıda maddesi satın almasının, büyük resim üzerindeki etkisini tüketiciye mikro seviyede anlatmak için yapılması gereken çok şey var.
1990 senesinde Amerika'da çıkan bir yasa ile gıda etiketlerinin üzerine "Besin Değeri" yazmak zorunlu olmuş, gıda ve sağlık tüketici nezdinde hiç olmadığı kadar ilişkilendirilmişti.
İleri dönük düşündüğümüzde, çevre ve gıdanın da aynı şekilde gıda etiketleri ve hatta fiyatları (fişleri) üzerinden ilişkilendirilmesinin zamanı gelmedi mi?
Yazının orjinali için buraya tıklayabilirsiniz.