Adaptojen Nedir, Ne İçin Kullanılır?
"Adaptojen" günümüzde meyve suyu barlarından yaşam tarzı bloglarına, her yerde karşımıza çıkan bir iyi yaşam terimi.
Temel olarak fiziksel, kimyasal veya biyolojik her türlü strese karşı vücudumuza direnç sağlamada yardımcı, toksik (zehirli) olmayan bitkileri ifade etmede kullanılıyorlar. Çin ve Ayurvedik şifa geleneklerinde yüzyıllardır kullanılmakta olan bu otlar ve kökler bugün ikinci rönesanslarını yaşıyorlar dersem, abartmış olmam.
Bu bitkilerden bazıları fesleğen gibi bir yemeğin parçası olarak yenilebiliyor ya da smoothielerden çorbalara ve salata soslarına kadar her şeyin içerisinde önceden karıştırılmış bir toz olarak da kullanılabiliyorlar.
Adaptojenler ayrıca, çay olarak içilebiliyor veya tentürleri suya katılarak tüketilebiliyor. Bazı adaptojenler ise takviye amaçlı kapsül formunda alınabiliyor.
Amerika’da Cleveland Kliniği Sağlık Enstitüsü, Bütünleyici ve Yaşam Tarzı Tıp Merkezi Koordinatörü Dr. Brenda Powell, TIME dergisine verdiği röportajda herkesin farklı bir yararını gündeme getirdiği adaptojenler hakkında şunları söylemiş:
“Adaptojenler, vücudun stresle başa çıkarak dengesini bulmasına yardımcı olurlar.” Adaptojenlerin adrenal bezler üzerinde olan etkisini, spor yapmanın kaslar üzerindeki etkisine benzeten Dr. Powell, “Egzersiz vücudumuzda stres yaratır. Ancak egzersiz yapmaya devam ettiğimizde vücudumuz bu stresle başa çıkmayı öğrenir. Bu yüzden zamanla yorgunluk hissimiz azalır ve nabzımız fazla yükselmez. Aynı şekilde adaptojen tüketimi de vücudumuzu stres etkileriyle başa çıkmak için biyokimyasal olarak eğitir. Vücudumuzun -zihnimizden, bağışıklık sistemimize ve enerji seviyemize kadar- olması gerektiği gibi çalışmasını sağlamak için hormon üretimini ve fizyolojik tepkilerini ayarlarlar.” demiş.
Bununla birlikte, adaptojenlerin insan sağlığı üzerindeki etkisi hakkında şu ana kadar yapılmış çalışmaların çoğu ya hayvan ya da insan hücresi örnekleri üzerinde yapılmış. Genel anlamda bizler yediklerimiz ve sağlığımız arasındaki korelasyonu biliyor olsak da, adaptojenlerin vücudumuz üzerindeki doğrudan etkilerini "bilimsel" literatürle desteklemek için henüz erken.
Yaygın Kullanılan Adaptojenik Bitkiler
Her adaptojenin farklı bir işlevi var ve dolayısı ile kendimiz için doğru olan bitkiyi ihtiyacımıza göre seçmemiz gerekiyor.
Yaygın kullanılan bazı adaptojenler ve işlevlerini aşağıda paylaşıyorum:
Uzun süreli stres için adaptojenler
Uzun vadeli stres kaynakları ve bunların neden olabileceği hormon dengesizliklerini yatıştırmak için ashwagandha (Withania somnifera) ve Asya ginsengi (Panax ginseng) öneriliyor. Ayrıca, Avustralya’da yapılan bir araştırma, Hint fesleğeni (Ocimum tenuiflorum) ve bir lale cinsinin (Ocimum sanctum) stres seviyelerinin düşürülmesine yardımcı olduğunu göstermiş.
Akut stres ve anksiyete için adaptojenler
Çeşitli araştırmalarda; Sibirya ginsengi (Eleutherococcus senticosus), rhodiola (Rhodiola rosea) ve schisandra (Schisandra chinensis)'nın “savaş veya kaç” stres tepkileriyle başa çıkmada yardımcı olabileceği gösterilmiş. Sibirya ginsengi, bağışıklık sistemini güçlendirmek, fiziksel dayanıklılığı ve cinsel sağlığı artırmak için kullanılırken; rhodiola'nın enerjiyi, fiziksel performansı ve hafızayı iyileştirdiğine inanılıyor; ve schisandra'nın ise karaciğer fonksiyonlarını ve gastrointestinal problemleri iyileştirdiği düşünülüyor.
Bağışıklık sistemi için adaptojenler
Bağışıklık sistemini güçlendirmek için Reishi (Ganoderma lucidum) ve ginseng (Panax ginseng) üzerinde bazı küçük çalışmalar yapılmış.
Adaptojenlerin Yan Etkileri
Günlük diyetlere adaptojenler eklenmeden önce bir doktora danışılmalıdır. 2018 yılında British Journal of Clinical Pharmacology dergisinde yayımlanan bir araştırmada, yaygın bitkisel takviyelerin reçeteli ilaçlar ile olumsuz etkileşime girebildiği ve birçok kişinin aldıkları reçetesiz satılan ilaç ve takviyeleri doktorlarına söylemedikleri tespit edilmiş.
Adaptojenlerin yan etkilere veya sağlık sorunlarına neden olabileceğini gösteren çok az kanıt bulunmakla beraber; her bitki gibi adaptojenler de alerjik olabilir veya bazı insanlar için sindirim sistemini olumsuz etkileyebilirler. .
Bugün insanlar yönetemedikleri stres faktörleri için efor sarfetmek yerine bandaj arıyorlar. Yaşam tarzını değiştirmek yerine bir hap almak çok daha kolay çünkü…
Bu noktada adaptojen kullanmak kulağa hoş gelse de atlanılmaması gereken, hayatımızdaki stres faktörleri ile başa çıkmayı öğrenmenin, uzun vadede bizler için daha sağlıklı ve kalıcı sonuçlar vereceğidir.
Bu nedenle iyi ve kaliteli bir yaşam yolunda takviye gıdalar ve adaptojenlerden önce kendimiz ve hayatımızla sağlıklı bir ilişki geliştirmemiz gerekir.
REFERANSLAR
Ducharme, J. (2018). "What Are Adaptogens and Why Are People Taking Them?" TIME. Retrieved on 10.06.2019 from http://time.com/5025278/adaptogens-herbs-stress-anxiety/
Awortwe, C. et al. (2018). "Critical evaluation of causality assessment of herb–drug interactions in patients". British Journal of Clinical Pharmacology. Retrieved on 10.06.2019 from https://bpspubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/bcp.13490
Memorial Sloan Kettering Cancer Center (2019). "Reishi Mushroom". Retrieved on 10.06.2019 from https://www.mskcc.org/cancer-care/integrative-medicine/herbs/reishi-mushroom
Memorial Sloan Kettering Cancer Center (2019). "Schisandra". Retrieved on 10.06.2019 from https://www.mskcc.org/cancer-care/integrative-medicine/herbs/schisandra
National Center for Complementary and Integrative Health (2016). "Rhodiola". Retrieved on 10.06.2019 from https://nccih.nih.gov/health/rhodiola
National Center for Complementary and Integrative Health (2016). "Asian Ginseng" Retrieved on 10.06.2019 from https://nccih.nih.gov/health/asianginseng/ataglance.htm
Wang, X. et al. (2017). "Systematic Characterization of the Absorbed Components of Acanthopanax senticosus Stem". Serum Pharmacochemistry of Traditional Chinese Medicine. Retrieved on 10.06.2019 from https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/eleutherococcus-senticosus
Cohen, M.M. (2014) "Tulsi - Ocimum sanctum: A herb for all reasons". Journal of Ayurveda and Integrative Medicine. Retrieved on 10.06.2019 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4296439/
Mishra, L.C. (2000). "Scientific basis for the therapeutic use of Withania somnifera (ashwagandha): a review". Retrieved on 10.06.2019 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10956379
Comments